Ο άρχοντας δεν γίνεται ποτέ μάζα, σε όποια τάξη και αν ανήκει, μένει πάντα πρόσωπο
Ένας ρομαντικός Παναθηναϊκός μιας άλλης εποχής έφυγε στη δέκατη δεκαετία της ζωής του. Ο Λεωνίδας Τζιώτης ήταν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου και της ΠΑΕ Παναθηναϊκός για 24 συνεχή χρόνια, από το 1976 έως τον Μάιο του 2000. Στενός συνεργάτης στο ψηφοδέλτιο του Απόστολου Νικολαΐδη, αδελφικός φίλος του Αντώνη Μαντζαβελάκη και του Μίμη Δομάζου, κουμπάρος του Παύλου Γιαννακόπουλου και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της ΠΑΕ Παναθηναϊκός για 21 συναπτά έτη με τον Γιώργο Βαρδινογιάννη.
Aφιέρωμα Λεωνίδας Τζιώτης
Από παλιά οικογένεια της Αθήνας, εγκαταστάθηκαν στην πρωτεύουσα τον 19ο αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα στην πλατεία Συντάγματος, η διαφήμιση στο κτίριο που σήμερα βρίσκεται το Υπουργείο Οικονομικών, έλεγε : «Τζιώτης. Ενδύει με γούστο». Σπούδασε Μηχανολόγος Κλωστοϋφαντουργός και ήταν ο πρώτος που έφερε το έτοιμο ένδυμα στην Ελλάδα. Στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, καθ’ όλη τη δεκαετία του 70, οι φίλαθλοι είχαν συνηθίσει να ακούν από τα μεγάφωνα: «Είναι σαν να ντύνεστε στην Ευρώπη». Παντρεύτηκε την Μόνικα Μπάγερ ντε Σιμόν φον Στέρνφελς και έζησαν μαζί 53 ολόκληρα χρόνια. Ο προπάππος της ήταν ο Πρίγκηπας του Αντροντόκο, επικεφαλής του Αυτοκρατορικού Πολεμικού Συμβουλίου της Δυναστείας των Αψβούργων. Πατέρας του Δημήτρη, του Θεόφιλου, του Νίκου και του Αλέξανδρου.
«Η αρχοντιά», έλεγε ο Κωνσταντίνος Τσάτσος, «δεν είναι συνώνυμο με την αριστοκρατικότητα, δεν σημαίνει καμιά ταξική διαφορά ή μια διαφορά πλούτου. Αλλά δεν είναι και ένα ηθικό απλώς γνώρισμα. Είναι μια σύνθεση υπερηφάνιας, ευπρέπειας, αυτοπεποίθησης, μεγαλοψυχίας. Άρχοντες βρίσκεις εγκατεσπαρμένους σε όλα τα είδη ανθρώπων. Ο άρχοντας δεν γίνεται ποτέ μάζα, σε όποια τάξη και αν ανήκει, μένει πάντα πρόσωπο. Δεν μπορώ — ίσως αδυναμία μου — με μια φράση να την ορίσω την αρχοντιά. Αλλά όταν συναντώ κάποιον που έχει αυτό το σύμπλεγμα των αρετών που την απαρτίζουν, τότε την αναγνωρίζω. Λέω μέσα μου: Αυτός είναι άρχοντας. Ανήκει σε αυτή την εκλεκτή κατηγορία ανθρώπων». Οι φίλοι του, αυτό έλεγαν για τον Λεωνίδα. Ποτέ δεν άφησε κανέναν να πληρώσει όταν κάθισε μαζί του στο τραπέζι.
Λάτρης του αθλητισμού, αγάπησε τον Παναθηναϊκό για τις ιστορικές αξίες που εκπροσωπούσε στην ελληνική κοινωνία. Η ονομασία του συλλόγου παραπέμπει στο αρχαίο έργο του Ισοκράτη «Παναθηναϊκός», το οποίο παρουσίαζε την ανωτερότητα των Αθηναίων ως προς την εκπαίδευση, τη δημοκρατική φύση τους αλλά και τη στρατιωτική ισχύ τους, την οποία χρησιμοποιούσαν προς όφελος όλων των Ελλήνων.
Ο θεσμός των Παναθηναίων χάνεται στην προϊστορία. Αρχικά ήταν μηνιαία θυσία που γινόταν στα τέλη του κάθε μήνα προς τιμήν της Αθηνάς και του Εριχθόνιου που μετατράπηκε αργότερα σε τελετή με εορταστικό χαρακτήρα.
Η λέξη Παναθήναια σημαίνει «γιορτή για όλους τους Αθηναίους», δηλαδή για όλους τους κατοίκους της Αττικής. Στους αρχαιότερους χρόνους, οι κάτοικοι της Αθήνας, δηλαδή οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από την Ακρόπολη γιόρταζαν τα «Αθήναια». Όταν ο Θησέας ένωσε τους δήμους της Αττικής και όρισε την Αθήνα ως πρωτεύουσα, η γιορτή αυτή επεκτάθηκε έτσι ώστε να ταιριάζει στον τώρα μεγαλύτερο ρόλο της Αθήνας, και ονομάστηκε «Παναθήναια».
Σε αντίθεση με τα μυθολογικά θέματα των μετοπών και των αετωμάτων, για τη ζωφόρο του Παρθενώνα, ο Φειδίας επέλεξε ως θέμα τη μεγαλύτερη γιορτή της πόλης, τα Μεγάλα Παναθήναια, τη γιορτή προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Η γιορτή διοργανωνόταν κάθε τέσσερα χρόνια, διαρκούσε 12 μέρες και περιελάμβανε τελετές, θυσίες, γυμνικούς και μουσικούς αγώνες. Η πιο επίσημη μέρα ήταν η τελευταία, η 28η του μηνός Εκατομβαιώνος (μέσα στην καρδιά του καλοκαιριού), ημέρα των γενεθλίων της θεάς. Την ημέρα αυτή σχηματιζόταν πομπή που έφτανε στο ναό της Αθηνάς Πολιάδος (στον Αρχαίο Ναό, ο οποίος αντικαταστάθηκε αργότερα από το Ερέχθειο), για να παραδώσει στους ιερείς τον καινούργιο πέπλο για το ξόανο της θεάς. Αυτή ακριβώς η πομπή ξετυλίγεται στα 160 μέτρα της ζωφόρου του Παρθενώνα.
H ζωφόρος αποτελείτο από 115 λίθους. Είχε συνολικό μήκος 160 μέτρα, ύψος 1,02 μέτρα και πάχος 0,6 μέτρα. Στην πομπή εικονίζονταν περίπου 378 ανθρώπινες και θεϊκές μορφές, καθώς και περισσότερα από 200 ζώα, κυρίως άλογα. Oμάδες ιππέων και αρμάτων καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της ζωφόρου. Ακολουθεί η πομπή της θυσίας, με τα ζώα και τις ομάδες ανδρών και γυναικών που φέρουν ιερά τελετουργικά σκεύη και προσφορές. Στη μέση της ανατολικής πλευράς, πάνω από την είσοδο του ναού, εικονίζεται το τέλος της πομπής, το αποκορύφωμα του πολυήμερου εορτασμού των Παναθηναίων: η παράδοση του πέπλου, του δώρου των Αθηναίων στο λατρευτικό διιπετές ξόανο της θεάς. Αριστερά και δεξιά εικονίζονται καθιστοί οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου.
Από το σύνολο της ζωφόρου, σήμερα σώζονται 50 μέτρα στο Μουσείο της Ακρόπολης, 80 μέτρα στο Βρετανικό Μουσείο, ένας λίθος στο Μουσείο του Λούβρου, ενώ άλλα τμήματα είναι διασκορπισμένα σε μουσεία στο Παλέρμο, στο Βατικανό, στο Würzburg, στη Βιέννη, στο Μόναχο και στην Κοπεγχάγη.
Από τη λαμπαδηδρομία των Παναθηναίων στη ζωφόρο του Παρθενώνα εμπνεύσθηκε η λαμπαδηδρομία των Ολυμπιακών Αγώνων στη σύγχρονη εποχή.
Το Καλλιμάρμαρο, στο οποίο διεξάγονταν οι Αγώνες, αποτελεί σήμερα το αρχαιότερο εν λειτουργία στάδιο στον κόσμο. Το Παναθηναϊκό Στάδιο ενώνει δύο μεγάλες ιδέες, έλεγε ο Λεωνίδας Τζιώτης. Την Παναθηναϊκή και την Ολυμπιακή. Ονομάζεται Παναθηναϊκό και είναι Ολυμπιακό στάδιο, καθώς σε αυτό διοργανώθηκαν τέσσερις φορές οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Το 1870 – έτος της αληθινής αναβίωσής τους, το 1896 – όπου διοργανώθηκαν για πρώτη φορά ως Διεθνείς, το 1906 – όταν διασώθηκε ο θεσμός στους πιο σημαντικούς Αγώνες της ιστορίας και το 2004. Ήταν ακόμα η εποχή που τα μέλη των συλλόγων έτρεφαν σεβασμό για τις αξίες του καθενός.
Ο Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος ιδρύθηκε από αθλητές του Πανελληνίου, έναν από τους παλαιότερους αθλητικούς συλλόγους της Ελλάδας, καθώς δημιουργήθηκε στις 20 Φεβρουαρίου του 1891. Πρώτος πρόεδρος του Πανελληνίου ήταν ο Ιωάννης Φωκιανός, ο οποίος είχε αποκτήσει τεράστια οργανωτική εμπειρία από όταν ανέλαβε την ευθύνη διοργάνωσης των Ολυμπίων μετά την επιτυχημένη αναβίωσή τους το 1870, σύμφωνα με τη διαθήκη του εθνικού ευεργέτη Ευαγγέλη Ζάππα, συνεχίζοντας το έργο του Ελβετού Λουδοβίκου Μπορέλ και του Δανιήλ Τζιώτη.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, μετά την επιτυχία των Αγώνων του 1870, το ζωηρό ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τη γυμναστική και τις αθλοπαιδιές είχε ως αποτέλεσμα τη διοργάνωση του Διεθνούς Αθλητικού Συνεδρίου στο Παρίσι. Το Συνέδριο διεξήχθη τον Απρίλιο του 1894. Θα εξέταζε πλείστα ζητήματα σε σχέση με τις σωματικές ασκήσεις, κυρίως όμως θα επεδίωκε την εγκαθίδρυση διεθνών αγώνων, οι οποίοι θα τελούνταν στο εξής κατά τον τύπο των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας.
Στο Παρίσι προσκλήθηκε ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος, ενώ είχε γνωστοποιηθεί στον πρόεδρο του Συλλόγου, τον γυμναστή Ιωάννη Φωκιανό, πως ήταν ήδη προτεινόμενος επίτιμος αντιπρόεδρος του Συνεδρίου. Τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο εκπροσώπησε τελικά ο λόγιος και έμπορος Δημήτριος Βικέλας.
Ο Δημήτριος Βικέλας είχε ζήσει στο Λονδίνο και το Παρίσι αρκετές δεκαετίες. Είχε ασχοληθεί με την ποίηση, την πεζογραφία και την ιστορική μελέτη, αλλά μέχρι εκείνου του σημείου, ποτέ με τον αθλητισμό. Οι παραινέσεις φίλων του από τον Πανελλήνιο τον ώθησαν να συμμετάσχει. Ο Βικέλας εκτιμούσε πως η φίλαθλη αυτή ευρωπαϊκή κίνηση δεν θα εξαντλείτο μόνο στην καθιέρωση του ευγενούς σκοπού των Αγώνων, αλλά θα αποτελούσε επιπλέον ένα σύνδεσμο μεταξύ Ελλάδος και Ευρώπης με έκδηλα τα φιλελληνικά αισθήματα.
Το Συνέδριο στο Παρίσι παρακολούθησαν αντιπρόσωποι 13 εθνοτήτων, μπροστά σε ένα ακροατήριο 2.000 ατόμων. Συνοδευόμενη από άρπες, η διακεκριμένη καλλιτέχνιδα της εποχής Ζαν Ρενκλ έψαλε, με τη συνδρομή χορωδίας, τον ανακαλυφθέντα στους Δελφούς «Ύμνο στον Απόλλωνα». Πριν λήξουν οι εργασίες του Συνεδρίου, εξελέγη Διεθνής Επιτροπή, στην οποία ανατέθηκε η διοργάνωση των νέων Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων στην πόλη των Αθηνών. Πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής Επιτροπής εξελέγη ο Δημήτριος Βικέλας. Σύμφωνα με τους νέους κανονισμούς, ο πρόεδρος θα έπρεπε να προέρχεται από τη χώρα στην οποία θα οργανώνονταν οι επόμενοι Αγώνες. Γενικός γραμματέας ετέθη ο Coubertin.
Αμέσως μετά την επιτυχημένη ολοκλήρωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, εκφράστηκε από ελληνικής πλευράς το αίτημα για μόνιμη διεξαγωγή τους στην Αθήνα. Ωστόσο, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή παρέμενε σθεναρά αντίθετη. Ο συμβιβασμός των δύο πλευρών επήλθε με την αποδοχή της θέσπισης ξεχωριστών αγώνων, οι οποίοι θα τελούνταν μόνιμα στην Αθήνα κατά τα διάμεσα των Αγώνων που διεξάγονταν σε διαφορετικές πόλεις και θεσμοθετήθηκε με τον νόμο του 1899.
Καθώς η Γαλλία και οι ΗΠΑ απέτυχαν να διοργανώσουν τους Ολυμπιακούς που είχαν αναλάβει το 1900 και το 1904, η εμπειρία του 1896 συνέβαλε κατά πολύ στην επιτυχημένη διοργάνωση και διεξαγωγή των αγώνων του 1906, οι οποίοι διάρκεσαν από τις 9/22 Απριλίου έως τις 22 Απριλίου / 2 Μαΐου με τη συμμετοχή 900 περίπου αθλητών και για πρώτη φορά και αθλητριών, από 18 χώρες. Οι νίκες των Ελλήνων αθλητών (9 πρώτες, 20 δεύτερες, 13 τρίτες θέσεις) προκάλεσαν μεγάλο ενθουσιασμό στους 50.000-60.000 θεατές, οι οποίοι σε καθημερινή βάση παρευρίσκονταν στο πλήρως πλέον αναμαρμαρωμένο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Από τη διοργάνωση του ποδοσφαιρικού τουρνουά των Ολυμπιακών Αγώνων του 1906, ο Γεώργιος Καλαφάτης εμπνεύσθηκε την ιδέα δημιουργίας μιας ποδοσφαιρικής ομάδας στην Ελλάδα.
O Παναθηναϊκός Αθλητικός Όμιλος ιδρύθηκε από τον Γιώργο Καλαφάτη το 1908, όταν αυτός και άλλοι 40 αθλητές έφυγαν από τον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, επειδή ο τελευταίος κατήργησε γρήγορα το ποδοσφαιρικό του τμήμα, θεωρώντας το ασύμβατο με το στίβο.
Ο Υποναύαρχος Γιώργος Καλαφάτης γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου 1890 στην Αθήνα.
Το 1906 αγωνίστηκε με τον Εθνικό Γυμναστικό Σύλλογο στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα μαζί με τον αδερφό του Αλέξανδρο Καλαφάτη. Στη συνέχεια αγωνίστηκε στους αγώνες στίβου που ακολούθησαν συμμετέχοντας στον τελικό των 100 μέτρων και του άλματος μήκους μετά φοράς. Το ίδιο έτος υπήρξε μέλος της ομάδας του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου που συμμετείχε στη Μεσολυμπιάδα της Αθήνας εκπροσωπώντας τα εθνικά χρώματα και είχε δηλωθεί στις λίστες με το νούμερο 357. Συμμετείχε στους αγώνες ποδοσφαίρου που έδωσε η ελληνική ομάδα για το ολυμπιακό τουρνουά.
Στις 3 Φεβρουαρίου1908 πραγματοποιήθηκε στο Πεδίον του Άρεως η ιδρυτική συγκέντρωση του Ποδοσφαιρικού Ομίλου Αθηνών, που το 1924 μετονομάστηκε σε Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο.
Ο Γιώργος και ο Αλέξανδρος Καλαφάτης οραματίστηκαν ένα σύλλογο που να ξεχωρίζει από τους ήδη υπάρχοντες, ” Ήθελαν ο Σύλλογός τους να μην είναι σαν όλους τους άλλους, αλλά μια ομάδα για την Αθήνα, ολόκληρη την πρωτεύουσα… που όπως το είχε φαντασθή, έγινε αργότερα ο μεγαλύτερος αθλητικός οργανισμός της Ελλάδας .” (Λουκάς Πανουργιάς, κείμενο 1955).
Ο Γιώργος Καλαφάτης έδωσε την γενική αρχηγία της ομάδας στο Τζον Σίριλ Κάμπελ που κατείχε άρτια γνώση του αθλήματος (καθότι άθλημα που -με τη σύγχρονη του μορφή- επινοήθηκε στη Βρετανία), ενώ ο ίδιος ανέλαβε το ρόλο του υπαρχηγού. Συμμετείχε και αγωνίστηκε στον αγώνα για τα εγκαίνια του συλλόγου στις 11 Μαΐου του 1908. Στις 9 Αυγούστου του 1908 αγωνίστηκε ως τερματοφύλακας ενάντια στην ομάδα Άγγλων αξιωματικών του πολεμικού πλοίου Διάνα με ισόπαλο σκορ 2-2, αποτέλεσμα που υπήρξε μη αναμενόμενο, καθώς η διαφορά κλάσης των αγγλικών ομάδων εκείνη την εποχή ήταν πολύ μεγαλύτερη.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1908 ο Ποδοσφαρικός Όμιλος Αθηνών με κορυφαίο το Γιώργο Καλαφάτη κατέκτησε τον πρώτο του τίτλο. Στη μοναδική αναμέτρηση για το κύπελλον ποδοσφαιρίσεως στους Πανθεσσαλικούς αθλητικούς αγώνες Τρικάλων σημείωσε 3 τέρματα. Ο ΠΟΑ αναδείχθηκε για την ίδια περίοδο 1908-09 και πρωταθλητής Ελλάδας στις 30 Νοεμβρίου 1908, με το Γιώργο Καλαφάτη αρχηγό στη σύνθεσή του.
Το 1914 ο Γιώργος Καλαφάτης θα εντάξει στην ομάδα τον Απόστολο Νικολαΐδη που αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες μορφές του συλλόγου και το Ντέιβιντ Μπέιρνς έναν από τους καλύτερους αθλητές της εποχής. Ο Νικολαΐδης μιλούσε άπταιστα πέντε γλώσσες εκτός από τα ελληνικά και είχε σπουδές στις οικονομικές και στις εμπορικές επιστήμες.
Ο Νικολαΐδης υπηρέτησε πιστά τον Παναθηναϊκό και την ιδέα του για συνολικά 40 και πλέον χρόνια, υπό το ρόλο του προέδρου, του αντιπροέδρου, του γενικού γραμματέα, καθώς επίσης κι ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου και γενικός αρχηγός.
«Εχρειάστηκαν μεγάλες προσπάθειες, ανυποχώρητοι αγώνες, μεγάλος και συνεχής ενθουσιασμός, ακάματοι πόθοι, ασίγαστο πάθος και πολλές θυσίες για να επιβιώσει, να ανδρωθεί και επιβληθεί ο Παναθηναϊκός μας». Τα λόγια αυτά τα είπε στην γιορτή της 70ετηρίδας του Παναθηναϊκού και περιγράφουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία της ζωής του. Μίας ζωής που αφιέρωσε ολοκληρωτικά στο Τριφύλλι και στον ελληνικό αθλητισμό.
Ως αθλητής ήταν πρωτοπόρος και συμμετείχε σε πολλά αθλήματα. Στο ποδόσφαιρο αγωνίστηκε ως κεντρικός χαφ και αμυντικός (ο καλύτερος των τότε ετών), ενώ ήταν και καλαθοσφαιριστής, πετοσφαιριστής, αθλητής στίβου (σε ρίψεις, δρόμους και διελκυστίνδα)!
Σπουδαία διάκριση για την καριέρα του αποτελεί η συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το 1920, ως ποδοσφαιριστής και δεκαθλητής. Ήταν Πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ και της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η σελίδα του γνωστού βιβλίου «Και Χιλιάδες Τίτλοι» στο Facebook, «Τέτοια ημέρα πριν από τριάντα οκτώ χρόνια έκλεισε τα μάτια ο άνθρωπος στον οποίο ο Παναθηναϊκός οφείλει… 1559 τίτλους.»
Στην κηδεία του Νικολαΐδη παρέστησαν πλήθος φιλάθλων και αθλητών του Συλλόγου, ενώ τη σορό του πήραν στους ώμους οκτώ αθλητές του συλλόγου που έγραψαν ιστορία.
«Εμείς οι αθλητές του Παναθηναϊκού, οι φίλαθλοί και οι στενοί σου συνεργάτες, σου ορκιζόμαστε ότι θα συνεχίσουμε να δουλεύουμε στη γραμμή που εσύ χάραξες και δεν θα δεχτούμε ποτέ, ούτε εμείς ούτε οι διάδοχοί μας ο Παναθηναϊκός σου να πάψει να είναι εκείνος που οραματίστηκες», ήταν ο όρκος όλων όσων έδωσαν το παρών.
Ο Απόστολος Νικολαΐδης ήταν αυτός που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μετονομασία του σωματείου από Πανελλήνιο Ποδοσφαιρικό & Αγωνιστικό Όμιλο σε Παναθηναϊκό Αθλητικό Όμιλο.
Σχετικά με την ονομασία του Συλλόγου η ιστορία του Π.Α.Ο. του Μακρίδη αναφέρει:
«Προηγουμένως ο Σύλλογος έφερε, ως γνωστόν, την επωνυμίαν «Πανελλήνιος». Με την ονομασία όμως αυτήν συνεχέετο με τον -υφιστάμενον και τότε- σημερινόν Πανελλήνιον Γ.Σ.
Χαρακτηριστικόν είναι ότι έγγραφα ανήκοντα εις τον ένα Σύλλογον έφθαναν εκ παραδρομής εις τον άλλον. Τούτο βέβαια δεν ήτο δυνατόν να γίνη ανεκτόν από τα μέλη του Συλλόγου τα οποία με τον διακρίνοντα αυτά ζήλον ήθελαν όχι μόνον την πρόοδόν του αλλά και την κατά πάντα… ανεξαρτησίαν του.
Ούτω απεφασίσθη η νέα αλλαγή του ονόματός του. Προς τούτο προεκηρύχθη… πρόχειρος διαγωνισμός μεταξύ των μελών ένα έκαστον των οποίων υπεχρεώθη να υποδείξει και μίαν νέαν επωνυμίαν. Μεταξύ των άλλων επροτάθη υπό του σημερινού Γεν. Γραμματέως του ΠΑΟ Μιχ. Παπάζογλου η ονομασία «Παναθηναϊκός Α.Ο.».
Έμβλημα του Παναθηναϊκού είναι το τριφύλλι που φέρει συμβολισμούς από την αρχαιότητα και είναι διαδεδομένοι σε πολλούς λαούς ανά τον κόσμο. Συμβολίζει την ισορροπία ανάμεσα στο πνεύμα την ψυχή και το σώμα. Επίσης, συμβολίζει την καλοτυχία, τη γονιμότητα, την αναγέννηση και την αιώνια ζωή.
Οι ιδρυτές της Παναθηναϊκής ιδέας είχαν δει για πρώτη φορά το ένδοξο έμβλημα από τον ιρλανδοκαναδό Γουίλιαμ Σέρινγκ στη Μεσοολυμπιάδα της Αθήνας το 1906. Είχε τερματίσει πρώτος στο Παναθηναϊκό Στάδιο φορώντας μια λευκή στολή με ένα μεγάλο πράσινο τριφύλλι στο στήθος.
To τριφύλλι του Π.Α.Ο. σχεδιάστηκε για πρώτη φορά το 1918 από τον Γεώργιο Χατζόπουλο, διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης και μέλος του συλλόγου και το αργότερο μέχρι το 1919 είχε καθιερωθεί ως έμβλημα του Συλλόγου.
Oι Boston Celtics ή αλλιώς the Olympians, η ομάδα των Ιρλανδών της Βοστόνης που είναι περήφανοι για την αρχαία Κέλτική τους καταγωγή, υιοθέτησαν αργότερα ως σήμα το τριφύλλι, το 1948.
Σύντομα ο Παναθηναϊκός επεκτάθηκε και σε άλλα αθλήματα, ως πολυαθλητικός πλέον όμιλος και υπήρξε πρωτεργάτης της εισαγωγής στην Ελλάδα μιας σειράς αθλημάτων, καθώς αποτέλεσε τον πρώτο ή από τους πρώτους που καλλιέργησαν τα ποδόσφαιρο, πυγμαχία (το 1912), ξιφασκία (1912), βόλεϊ (1919), μπάσκετ (1919), πινγκ πονγκ (1924), χόκεϊ επί χόρτου (1927 ή 1928) και χάντμπολ (1929). Πρωτοστάτησε ακόμα στη διάδοση του γυναικείου μπάσκετ (η ομάδα του ήταν ο σκαπανέας), στίβου, πινγκ πονγκ, ποδοσφαίρου και ράγκμπι.
Ο πρώτος ύμνος του Παναθηναϊκού ηχογραφήθηκε το 1931 στο Βερολίνο και διασώζεται μέχρι σήμερα το ρεφραίν όπου αναφέρει
«Ζήτω ένδοξε μεγάλε, ζήτω ένδοξε τρανέ, της Αθήνας μας καμάρι, ζήτω Παναθηναϊκέ».
Εν συνεχεία ο δεύτερος ύμνος γράφτηκε το 1948 από τους Κώστα Κοφινιώτη (στίχοι) και Γιάννη Βέλλα (μουσική), με ερμηνευτή τον Πάνο Κόκκινο και τίτλο Προχωρείτε προς τη Νίκη. Τα λόγια του ήταν:
«Το χίλια εννιακόσια οκτώ , ιδρύθει στην Ελλάδα ο πιο μεγάλος σύλλογος η πιο τρανή ομάδα.
Για σύμβολο της έστησε την πράσινη σημαία στον στίβο και στα γήπεδα την πιο τρανή ιδέα.
Προχωρείτε προς τη νίκη, χείμαρρος ορμητικός έχει σήμα το τριφύλλι και είναι πάντα θρυλικός. Ο Παναθηναϊκός, ο Παναθηναϊκός, ο Παναθηναϊκός.»
Ο Ύμνος του Παναθηναϊκού που καθιερώθηκε έως σήμερα δημιουργήθηκε το 1958 με τον Λέανδρο Παπαθανασίου να είναι ο πρώτος τραγουδιστής του ύμνου. Γράφτηκε από το Γιώργο Οικονομίδη και μελοποιήθηκε από το Γιώργο Μουζάκη, μετά από ένα νικηφόρο αγώνα επί του Απόλλωνα.
Μόλις βγήκαν από το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ο Γιώργος Οικονομίδης αυτοσχεδίασε την αρχή του ύμνου: «Σύλλογος μεγάλος…». Σ’ ένα πακέτο τσιγάρα Κεράνης, αστραπιαίως, ο Μουζάκης σχεδίασε ένα πρόχειρο πεντάγραμμο, όπου δεν άργησε να αποτυπώσει την «Παναθηναϊκή» μουσική. Όταν πήγαν στο στούντιο το 1962, ο Γιάννης Βογιατζής έβαλε τη φωνή του. Το σφύριγμα που ακούγεται στην αρχή και στο τέλος, ο Μουζάκης το άρπαξε από τη μουσική της ταινίας Η Γέφυρα του Ποταμού Κβάι.
«Σύλλογος μεγάλος δεν υπάρχει άλλος
δεν υπάρχει άλλος πιο δυναμικός
και χιλιάδες φίλοι, μόλις δουν τριφύλλι,
ζήτω λένε ο Παναθηναϊκός.
Παναθηναϊκέ Παναθηναϊκέ
Παναθηναϊκέ μεγάλε και τρανέ.
Παναθηναϊκέ Παναθηναϊκέ
πρωταθλητή σ’ όλα τα σπορ παντοτινέ.
Σ’ έχουνε δοξάσει οι γνωστοί σου άσσοι
που λεβέντες είναι όλοι με καρδιά.
Χαίρεται η Ελλάδα που `χει τέτοια ομάδα,
που της νίκης έχει πάντα τα κλειδιά.
Παναθηναϊκέ Παναθηναϊκέ
Παναθηναϊκέ μεγάλε και τρανέ.
Παναθηναϊκέ Παναθηναϊκέ
πρωταθλητή σ’ όλα τα σπορ παντοτινέ.»
Η ένδοξη ομάδα ποδοσφαίρου του Παναθηναϊκού άρχισε να μεταμορφώνεται από τον αναμορφωτή του Παναθηναϊκού Στέφαν Μπόμπεκ και τον διάδοχό του, Λάκη Πετρόπουλο. Στις 2 Ιουνίου 1970, ο Φέρεντς Πούσκας διαδέχτηκε τον Έλληνα τεχνικό, που ανέλαβε προπονητής στην Εθνική Ελλάδος. Ο Ούγγρος προπονητής, που ως ποδοσφαιριστής άφησε εποχή, αποδείχθηκε το μεγάλο όπλο της ομάδας, ιδίως στον τομέα της ψυχολογίας. Ο καλπάζων συνταγματάρχης, όπως ήταν το προσωνύμιό του, κατάφερε να πείσει τους παίχτες του ότι πρέπει να κοιτάζουν στα μάτια τούς αντιπάλους τους. «Έντεκα αυτοί, έντεκα κι εμείς» συνήθιζε να λέει. «Με αυτό το τροπάριο μάς εμψύχωνε συνέχεια και μας έκανε να αντιμετωπίζουμε τους αντιπάλους μας χωρίς το παραμικρό κόμπλεξ», θυμάται ο Στρατηγός της ομάδας Μίμης Δομάζος.
Στο δρόμο για τον τελικό του Γουέμπλεϋ, ο Παναθηναϊκός πέτυχε συνολικά 16 γκολ και δέχθηκε 10. Τα 10 από τα 16 γκολ του σημείωσε ο Αντώνης Αντωνιάδης, που αναδείχθηκε και πρώτος σκόρερ της διοργάνωσης.
Στις 2 Ιουνίου 1971 οι αρχηγοί του Παναθηναϊκού και του Άγιαξ, ο Μίμης Δομάζος και ο Γιόχαν Κρόιφ μπήκαν στο ιστορικό γήπεδο του Λονδίνου στο οποίο ο Παναθηναϊκός αντιμετώπισε τον Αίαντα του Ρίνους Μίχελς, την ομάδα που διαμόρφωσε το μοντέλο που κυριαρχεί μέχρι και σήμερα στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο.
Το 1974 ο Απόστολος Νικολαΐδης εκλέχθηκε πρόεδρος του συλλόγου, ηγέτης του οποίου παρέμεινε μέχρι το 1979.
Στις αρχές του 1979, μια ομάδα επιφανών Παναθηναϊκών με επικεφαλής τον Παύλο Γιαννακόπουλο ( οι στενοί συνεργάτες του Απόστολου Νικολαΐδη, Μαντζεβελάκης, Τζιώτης, Διαμαντάρας, Καλλιγέρης, Σταθοκωστόπουλος, κ.ά.) εξέφρασε την επιθυμία να αναλάβει τα ηνία της ΠΑΕ και με τη μέθοδο των προεγγραφών συγκέντρωσε γύρω στα 40 εκατ. δρχ. Τελικά, στις 28 Μαΐου 1979, κατά τη διάρκεια της γενικής συνέλευσης του Ομίλου, ο τότε γενικός γραμματέας του ΔΣ Ιωάννης Κασιμάτης ανακοίνωσε το ενδιαφέρον της οικογένειας Βαρδινογιάννη.
Στις 18 Ιουλίου 1979 συνεδρίασε το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο στην ιστορία της ΠΑΕ Παναθηναϊκός, υπό την προεδρία του Γιώργου Βαρδινογιάννη, το οποίο ανακοίνωσε:
«Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της υπό σύσταση ΠΑΕ Παναθηναϊκός, αμέσως μετά τη λήξη της πρώτης συνεδρίασής του, έκρινε σκόπιμο να απευθυνθεί σε όλο τον κόσμο του Παναθηναϊκού.
Να απευθυνθεί όχι μόνο στους μετόχους, αλλά σε ολόκληρο το φάσμα της πλατιάς μάζας των φιλάθλων του, που τόσο συγκινητικά προστρέξανε στο κάλεσμα για τη δημιουργία ενός ΜΕΓΑΛΟΥ Παναθηναϊκού.
Θεωρήσαμε αναγκαίο, αμέσως με την ανάληψη των καθηκόντων μας, όλα τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της Παναθηναϊκός ΠΑΕ να κάνουμε γνωστές σε όλο το φίλαθλο κόσμο τις προθέσεις μας που είναι «σαν μια υπόσχεση, σαν ένα συμβόλαιο τιμής».
Με όλη τη συναίσθηση της ευθύνης που αναλάβαμε, ότι σκοπός και στόχος μας είναι:
α) Η αναβίωση του Παναθηναϊκού των 70 χρόνων. Και όχι μόνο αυτό, η δημιουργία, παράλληλα, ενός νέου πανίσχυρου ποδοσφαιρικού οργανισμού, ικανού για νέα, σπουδαία επιτεύγματα και επανάληψη καινούριων «Γουέμπλεϊ».
Θέλουμε να πούμε σε όλους, τους αμέτρητους φίλους του Παναθηναϊκού, πως επιδίωξή μας είναι ο ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ, αλλά και η σε βάθος καλλιέργεια και ανάπτυξη του αθλητισμού, επειδή πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητη, είναι επιτακτική ανάγκη η συνύπαρξη αυτών των δύο αρχών.
β) Σκοπεύουμε να διαχειριστούμε τα χρήματα του κόσμου του Παναθηναϊκού, είτε είναι εισιτήριο είτε μετοχές, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Θα προχωρήσουμε με σύνεση πάντα και προγραμματισμό και ποτέ αυτοσχεδιάζοντας, γιατί επιθυμία μας είναι να δημιουργήσουμε έναν Παναθηναϊκό όχι μόνο για άλλα 70 χρόνια, αλλά πολύ περισσότερα.
γ) Ζητάμε τη συμπαράσταση όλου του κόσμου, όλων των φιλάθλων μας, που είναι πάντα η κινητήρια δύναμη, η πηγή κάθε ενεργητικότητας. Και με την ευκαιρία, πρέπει να τονίσουμε ότι στον Παναθηναϊκό δεν υπάρχουν πλέον παρατάξεις. Κυριαρχεί μόνο η ενότητα, που θα στέκεται πάνω από τις σκέψεις και τις πράξεις μας. Είμαστε όλοι μια οικογένεια, η οικογένεια του Παναθηναϊκού.
δ) Θα αγωνιστούμε και θα πολεμήσουμε με όλες τις δυνάμεις για έντιμο και μόνο πρωταθλητισμό. Θα βοηθήσουμε όλες τις αθλητικές αρχές, επειδή μια από τις άμεσες επιδιώξεις μας είναι η εξυγίανση, η κάθαρση του ελληνικού ποδοσφαίρου.
ε) Για τους ποδοσφαιριστές της Παναθηναϊκός ΠΑΕ πρέπει να πούμε τούτο μόνο. Ο Παναθηναϊκός θα σέβεται τα δικαιώματά τους. Παράλληλα, όμως, θα απαιτήσει να σέβονται και εκείνοι τις αρχές που θα διέπουν τη λειτουργία της Παναθηναϊκός ΠΑΕ, όσον αφορά την αγωνιστική πλευρά και να είναι συνεπείς, με όλη τη σημασία που έχει η λέξη, στις υποχρεώσεις τους.
στ) Τέλος, θέλουμε να απευθύνουμε φιλικό χαιρετισμό σε όλα τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με τα οποία επιθυμούμε να συνεργαστούμε επειδή πίστη και πεποίθησή μας είναι πως ο διάλογος φέρνει πάντα θετικά αποτελέσματα. Δεχόμαστε κάθε καλόπιστη κριτική, γιατί αυτή πάνω απ’ όλα είναι εποικοδομητική και ωφέλιμη».
Ο Γιώργος Βαρδινογιάννης είναι ο μακροβιότερος πρόεδρος στην ιστορία της ΠΑΕ. Από τον Ιούλιο του 1979 έως τις 29 Μαΐου του 2000, ηγήθηκε για 21 συναπτά έτη του Παναθηναϊκού και επί των ημερών του μεγάλωσε το πρεστίζ και το ευρωπαϊκό προφίλ του Συλλόγου. Είναι ο πιο επιτυχημένος πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομάδας. Ήταν ο πρώτος Έλληνας παράγοντας ο οποίος κατανόησε τη σημασία ενός άρτιου προπονητικού κέντρου και κατασκεύασε τις εγκαταστάσεις της Παιανίας. Αντιλήφθηκε τη σπουδαιότητα της ακαδημίας και δημιούργησε πρότυπα τμήματα υποδομής, στα οποία ανδρώθηκε η πλειοψηφία των παικτών που κατέκτησε το Euro 2004 για την Ελλάδα.
Επί των ημερών του, ο Παναθηναϊκός στέφθηκε πρωταθλητής έξι φορές, Κυπελλούχος 9 φορές, ενώ κατέκτησε και 3 Σούπερ Καπ. Ο Παναθηναϊκός καθιερώθηκε ως ο Panathinaikos, μία υπολογίσιμη δύναμη στο ευρωπαϊκό ποδόσφαιρο και έδωσε συνέχεια στο μύθο του Γουέμπλεϊ. Ήταν ο πρώτος εκπρόσωπος της χώρας μας στο πειραματικό Champions League τη σεζόν 1990-1991. Η ομάδα έπαιξε στα ημιτελικά του Κυπέλλου Πρωταθλητριών τη σεζόν 1984-1985, στα ημιτελικά του Champions League τη σεζόν 1995-1996 και στα προημιτελικά του Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ τη σεζόν 1987-1988.
Το 1992 ο Παύλος Γιαννακόπουλος ανέλαβε το μπασκετικό τμήμα του Παναθηναϊκού και κατάφερε να το αναγεννήσει μαζί με τον αδερφό του Θανάση. Το 1992 έκανε τη μεταγραφή του αιώνα στην Ελλάδα ντύνοντας το Νίκο Γκάλη στα πράσινα. Το 1995 έφερε στον Παναθηναϊκό τον καλύτερο Αμερικάνο παίκτη που έχει αγωνιστεί ποτέ σε ευρωπαϊκή ομάδα, τον θρύλο του ΝΒΑ, Ντομινίκ Γουίλκινς. Με τον Ντομινίκ μπροστάρη το 1996 ο Παναθηναϊκός έγινε η πρώτη ελληνική ομάδα που κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών.
Ο Παύλος και ο Θανάσης Γιαννακόπουλος οδήγησαν τον Παναθηναϊκό στην κατάκτηση έξι ευρωπαϊκών τροπαίων, 13 πρωταθλημάτων και 9 κυπέλλων Ελλάδας. Δημιούργησαν μια ομάδα που έγινε μύθος. Την καλύτερη ομάδα στην ιστορία του ελληνικού αθλητισμού.
Με πίστη στις αξίες αυτής της Παναθηναϊκής ιδέας και με αυτούς τους φίλους έζησε και μοιράστηκε τη ζωή με την οικογένειά του ο Κύριος Λεωνίδας.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
Ο Γιώργος Καλαφάτης εμπνεύσθηκε το τριφύλλι, ως έμβλημα του Παναθηναϊκού, και τα χρώματα, άσπρο και πράσινο, από την εμφάνιση του Καναδού μαραθωνοδρόμου με Ιρλανδική καταγωγή Γουίλιαμ Σέρινγκ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906. Στη φωτογραφία ο νικητής του Μαραθωνίου των Αγώνων του 1896 Σπύρος Λούης βραβεύει τον νικητή τον Ολυμπιακών του 1906 Γουίλιαμ Σέρινγκ.
H ιστορική είσοδος του Γουίλιαμ Σέρινγκ στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Πενήντα μέτρα πριν τον τερματισμό, ο πρίγκηπας Γεώργιος τρέχει δίπλα του και τον χειροκροτεί.
Ο Γουίλιαμ Σέρινγκ με την εμφάνιση από την οποία εμπνεύσθηκε ο Γεώργιος Καλαφάτης το έμβλημα και τα χρώματα του Παναθηναϊκού.
Η είσοδο του Παναθηναϊκού και του Άγιαξ στο Γουέμπλεϋ.
Ο Λεωνίδας Τζιώτης με τον «Πατριάρχη» του Παναθηναϊκού, Απόστολο Νικολαΐδη.
Το ψηφοδέλτιο της παράταξης του Απόστολου Νικολαΐδη στις τελευταίες εκλογές του Παναθηναϊκού Αθλητικού Ομίλου, τον Μάρτιο του 1978. Θεόδωρος Αλούπης, Γιώργος Γκουρτζούλης, Στέλιος Διαμαντάρας, Μάκης Ιθακήσιος, Γιάννης Κασιμάτης, Ευθύμης Καραδήμος, Κώστας Λεβαντής, Γιάννης Μαλακατές, Σπύρος Μουζίνας, Απόστολος Νικολαΐδης, Τζακ Νικολαΐδης, Λευτέρης Σακελλαρίου, Δημήτρης Σοφιανόπουλος, Λεωνίδας Τζιώτης, Πάνος Φιαμέγκος.
Με τον κουμπάρο του Παύλο Γιαννακόπουλο, τη σύζυγό του Δέσποινα και τον μικρό Δημήτρη με τη φανέλα του Παναθηναϊκού.
Στο πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της ΠΑΕ Παναθηναϊκός, τον Ιούλιο του 1979. Διακρίνονται ο πρόεδρος Γιώργος Βαρδινογιάννης, ο Γιάννης Κασιμάτης, ο Γιάννης Μαλακατές και ο Λεωνίδας Τζιώτης .
Αρχηγός της αποστολής σε νικηφόρο αγώνα του Παναθηναϊκού στο Champions League στη Γαλλία.
10. Με τον Γιώργο Βαρδινογιάννη και τον αυστριακό προπονητή Χέλμουτ Σενέκοβιτς.
Με τον αγαπημένο του Μίμη Δομάζο, τον Γιάννη Κεφαλογιάννη και τον «καπετάνιο» Γιώργο Βαρδινογιάννη
Ο Παναθηναϊκός μιας άλλης εποχής: Γιάννης Πάριος, Άλκης Κούρκουλος, Νίκος Κούρκουλος, Βλάσσης Σταθοκωστόπουλος, Βαγγέλης Βλάχος, Λεωνίδας Τζιώτης, Άννα Λουμίδη, Θανάσης Γιαννακόπουλος, Γιώργος Δέδες.
Πηγή: Κουρδιστό Πορτοκάλι
